सहरीकरण, वैदेशिक रोजगारी र अध्ययनको सिलसिलामा गाउँ छोड्ने प्रवृत्ति तीव्र बनेका कारण गाउँका पुख्र्यौली पेसा सङ्कटमा पर्न थालेका छन्। युवा गाउँ छाडेपछि परम्परागत पेसा क्रमशः ओझेलमा पर्दै गएका छन्। तर, ताप्लेजुङको सिदिङवा गाउँपालिकाका केही युवा भने आफ्नो पुख्र्यौली पेसा जोगाउने प्रयासमा लागिरहेका छन्।
सिदिङवा गाउँपालिका–१ कालिखोलाका ३४ वर्षीय भीम भण्डारी यस्तै उदाहरण हुन्। उनका बाजे–बुबाले लामो समयदेखि गाई, भैँसी र चौँरी याक पालन गर्दै आउनुभएको थियो। भण्डारीले अहिले त्यसैलाई आधुनिक रूपमा विस्तार गर्दै आफ्नो पुख्र्यौली पेसालाई पुनर्जीवन दिएका छन्। हाल उनी तिम्बुङ पोखरी आसपासका हिमाली क्षेत्रका फेदीमा चौँरी गोठसँगै जीवन बिताइरहेका छन्। कहिले हिमाल चढ्दै त कहिले बादलसँग लुकामारी खेल्दै उनी १०० भन्दा बढी चौँरीसहित परम्परागत गोठाली जीवन जिउँदै आएका छन्।
सोही गाउँका 27 वर्षीय भरत बानियाँ पनि यस्तै उदाहरण हुन्। उनका साथीहरू प्रायः वैदेशिक रोजगारी वा अध्ययनको सिलसिलामा गाउँबाट बाहिरिएका छन्। तर, उनले भने गाउँमै बसेर पुख्र्यौली चौँरी गोठालो पेसा सम्हाल्ने निर्णय गरेका छन्। कहिले तिम्बुङ पोखरी त कहिले फालेलुङ डाँडातिर चौँरी लिएर हिँड्ने बानियाँ अब आफ्नै जीवनशैलीमा रमाउन थालेका छन्।
हालै गाउँपालिकाले आयोजना गरेको प्रथम सिदिङवा धाम पर्यटन महोत्सवमा भण्डारी र बानियाँले आफ्ना चौँरी थाम डाँडामा प्रदर्शनमा राखेका थिए। चौँरी गोठप्रति युवाहरूको चासो घट्दै गएकाले यसको महत्त्व बुझाउने उद्देश्यले उनीहरूले महोत्सवमा सहभागिता जनाएका थिए।
पछिल्लो समयमा चौँरी गोठ क्रमिक घट्दै गएसँगै चौँरी गोठसँग पर्यटन क्षेत्र जोड्नुपर्ने पर्यटन व्यवसायी अमिर राईको भनाइ छ। पर्यटकहरु गोठस्टेमा बस्न रुचाउने, चौँरी याकहरुसँग भिडियो बनाउने, तस्बिर लिन मन पराउने भएकाले पर्यटनसँग गोठ जोडनुपर्ने राईको भनाइ रहेको छ।
आर्थिक पक्षमा भने चौँरीपालन सहज छैन। विगतमा चीनतर्फ निर्यात हुने याक तथा चौँरीको बजार अहिले खुम्चिएको छ। लामो समयदेखि सीमावर्ती नाका नखुलेपछि किसानहरूले पालिएका याक बिक्री गर्न नसकेको र आर्थिक रूपमा सङ्कट बेहोर्नुपरेको उहाँहरूको गुनासो छ।
पहाडी तथा हिमाली भेगमा चौँरी गोठालो संस्कृति मात्र नभएर जीवन निर्वाहको माध्यमसमेत हो। भण्डारी र बानियाँजस्ता युवाको प्रयासले यो परम्परा जोगिनसक्ने आशा देखिएको छ। यस्ता पहललाई राज्य र स्थानीय तहले प्रोत्साहन गर्न सके पुख्र्यौली पेसा संरक्षणको अभियान थप सशक्त बन्न सक्नेछ।
