के तपाईंलाई बारम्बार काम गर्न जाँगर चल्दैन शरीर शिथिल र मन उदास हुन्छ? यदि हो भने, तपाईं एक्लो हुनुहुन्न। अल्छीपन एक यस्तो समस्या हो, जसले धेरैलाई सताएको हुन्छ। तर यो किन हुन्छ र यसबाट कसरी मुक्ति पाउन सकिन्छ? विशेषज्ञहरूका अनुसार यसका पछाडि जैविक, मनोवैज्ञानिक, सामाजिक तथा वातावरणीय कारणहरू जिम्मेवार छन्।
वैज्ञानिक तथ्यहरूले देखाएअनुसार शरीरमा ऊर्जा, पोषण र हार्मोनको असन्तुलनले अल्छीपन निम्त्याउँछ। जैविक कारणहरूमा शरीरमा ऊर्जाको स्तर कम हुनु, अपर्याप्त निद्रा (वयस्कलाई ७-९ घण्टा आवश्यक), र भिटामिन बी१२, आइरन जस्ता पोषक तत्त्वको कमीले थकान र अल्छीपन बढाउँछ। नियमित व्यायामको अभावले रक्तसञ्चार र अक्सिजन आपूर्ति घट्दा शरीर कमजोर बन्न पुग्छ भने थाइराइड हार्मोनको कमी वा तनाव हार्मोन (कोर्टिसोल) को गडबडीले पनि अल्छीपन ल्याउन सक्छ।
मनोवैज्ञानिक रूपमा लामो समयसम्मको तनाव र चिन्ताले मस्तिष्कको निर्णय क्षमता र प्रेरणालाई कमजोर पार्छ। डिप्रेसन पनि अल्छीपनको एक प्रमुख कारक हो, जसले कुनै पनि काममा रुचि घटाउँछ। स्पष्ट लक्ष्य वा कामको उद्देश्य नहुँदा पनि व्यक्तिमा जाँगर मर्दछ। त्यसैगरी अनावश्यक सामाजिक अपेक्षा, प्रतिकूल मौसम, कार्यस्थलको असहज वातावरण र स्मार्टफोन तथा सामाजिक सञ्जालको अत्यधिक प्रयोग जस्ता सामाजिक तथा वातावरणीय प्रभावले पनि अल्छीपन बढाउँछ। यति मात्र नभई, अस्वस्थ खानपान, अनियमित दिनचर्या र समय व्यवस्थापनको कमी जस्ता जीवनशैलीसँग सम्बन्धित कारणहरूले पनि व्यक्तिलाई आलस्य बनाउँछन्।
अल्छीपनले व्यक्तिगत र व्यावसायिक जीवनमा नकारात्मक असर पार्दछ। यसले काममा ढिलासुस्ती, उत्पादकत्वमा कमी, आत्मविश्वासमा ह्रास र सामाजिक सम्बन्धमा तनाव निम्त्याउँछ। यसका साथै निष्क्रियताले मोटोपन, मधुमेह जस्ता स्वास्थ्य समस्याहरू पनि निम्त्याउन सक्छ।
तर, अल्छीपनबाट छुटकारा पाउन असम्भव भने छैन। विज्ञहरूका अनुसार केही उपायहरू अपनाएर यसलाई व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ। यसका लागि शारीरिक स्वास्थ्यमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ, जसमा दैनिक ७-९ घण्टा पर्याप्त सुत्ने, सन्तुलित र पौष्टिक आहार खाने, प्रशस्त पानी पिउने र दैनिक कम्तीमा ३० मिनेट हल्का व्यायाम गर्ने पर्दछन्। मानसिक स्वास्थ्य सुधारका लागि ध्यान र गहिरो सास फेर्ने अभ्यासले तनाव कम गर्न सकिन्छ भने साना र स्पष्ट लक्ष्यहरू निर्धारण गरी काम सुरु गर्दा प्रेरणा मिल्छ। आवश्यकता अनुसार मनोवैज्ञानिक वा परामर्शदाताको सहयोग लिनु पनि प्रभावकारी हुन्छ।
जीवनशैलीमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनु पनि उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छ। व्यवस्थित दिनचर्या बनाउने, कामलाई प्राथमिकता दिने, स्मार्टफोन र सामाजिक सञ्जालको प्रयोग सीमित गर्ने र सकारात्मक साथीभाइ तथा परिवारसँग समय बिताउँदा ऊर्जा र प्रेरणा बढ्छ। काम सम्पन्न भएपछि आफूलाई मनपर्ने कुरामा पुरस्कृत गर्ने, जस्तै: मनपर्ने खाना खाने, घुम्न जाने वा प्रेरणादायी पुस्तक पढ्ने बानीले पनि अल्छीपन हटाउन मद्दत गर्छ।
अन्ततः, अल्छीपन एक सामान्य समस्या भए तापनि यसलाई बेवास्ता गर्दा जीवनका विभिन्न पक्षमा नकारात्मक असर पर्न सक्छ। सचेत प्रयास र जीवनशैलीमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याएर यसबाट मुक्ति पाउन सकिन्छ, जसले जीवनलाई थप ऊर्जावान् र उत्पादनशील बनाउन मद्दत गर्दछ।
